Najave premijera susedne Albanije da bi inicijativa srbijanskog predsednika Aleksandra Vučića Otvoreni Balkan koju je on zdušno provirao mogla uklopiti u Berlinski prices pozdravili bi mnogi krugovi u Evropskoj uniji.

Do sada Rama je u medijima naglašavao činjenicu da je Otvoreni Balkan “završio svoju misiju” i da će ideje ove inicijative biti prenete u Berlinski proces prenosi Kosova.info

U EU nije bilo zvaničnih reakcija na ovo upozorenje, ali, nezvanično iz medijskih izvora saznajemo da su pojedini evropski diplomati odreagovali u smislu da bi “to dobro došlo” i da bi “bilo veliko olakšanje za jačanje Berlinskog i ostalih EU procesa”.

Vučićeva inicijaiva “Otvoreni Balkan”, koja je prvobitno nazvana Mini Šengen, pokrenuta je 10. oktobra 2019. godine u Novom Sadu, a potpisali su je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, premijer Albanije Edi Rama i bivši premijer Sjeverne Makedonije, Zoran Zaev.

Inicijativi se usprotivila opozicija u Albaniji, a odbili su je Kosovo, Crna Gora i Bosna i Hercegovina.

U njegovom okviru postignuto je nekoliko sporazuma, kao što su ekonomska saradnja i slobodno kretanje. Povodom Ramine najave o priključivanju Berlinskom priocesu, Vučić je rekao da “ne može da veruje da je on [Rama] rekao tako nešto”. U Sjevernoj Makedoniji nije bilo reakcije.

Kakav je bio stav EU?

EU je stalno bila nejasna po pitanju ove inicijative. Formalno, nije izrazila protivljenje, jer u principu podržava svaku inicijativu koja ima za cilj jačanje regionalne saradnje.

Ali, s druge strane, mnogi krugovi u EU su je doživljavale kao dupliranje postojećih procesa, kao što su:

• Zajedničko regionalno tržište,
• Berlinski proces,
• Savet za regionalnu saradnju,
• Sporazum o slobodnoj trgovini – CEFTA i drugi.

Na pitanje da li podržavaju inicijativu Otvoreni Balkan, EU je uvijek odgovarala da “podržava svaku inicijativu za regionalnu saradnju, koja je sveobuhvatna” i koja uključuje “svih šest partnera iz regije Zapadnog Balkana”.

S obzirom da su u inicijativi Otvoreni Balkan, čak i nakon nekoliko godina, ostale samo tri zemlje članice: Albanija, Srbija i Sjeverna Makedonija, ne može se reći da je sveobuhvatna.

Stoga su mnoge diplomate u EU, nezvanično, iznijele stav da ova inicijativa nema punu podršku.

Umjesto toga, EU je pozvala zemlje regiona da se fokusiraju na Berlinski proces, iako taj proces formalno nije dio institucionalnog djelovanja Evropske unije.

Inicijativu Otvoreni Balkan, u međuvremenu, podržale su zemlje poput Sjedinjenih Američkih Država, Turske i Mađarske, koje su takođe slale svoje zvaničnike na njene sastanke. Čak je i evropski komesar za susjedstvo i proširenje Oliver Varhelj govorio na nekoliko sastanaka Otvorenog Balkana.

S druge strane, Berlinski proces je dobio punu podršku šest zemalja regiona Zapadnog Balkana, kao i međunarodnu podršku.

Cilj ove međuvladine inicijative je da poveže zemlje Zapadnog Balkana i Evropske unije i pomogne im da izgrade međusobne odnose zasnovane na evropskim vrijednostima. EU je bila veoma aktivna u podršci ovom procesu, spremna da sufinansira neke projekte.

Berlinski proces obuhvata svih šest država regiona Zapadnog Balkana, sve ih kvalifikuje kao države, za razliku od nekih drugih procesa, gde glavnu ulogu imaju EU ili zemlje regiona i gde – zbog Kosova koje nije priznato od Srbije i Bosnu – nazivaju “partnerima” ili “šestorkom zapadnog Balkana”.

Berlinski proces je njemačka inicijativa koju podržavaju mnoge druge zemlje EU, kao što su: Njemačka, Francuska, Italija, Austrija, Hrvatska, Bugarska, Slovenija, Poljska i Grčka. Iako više nije članica EU, Velika Britanija nastavlja biti dio procesa.

Sve ove zemlje su izrazile spremnost da doprinesu pomoći zemljama Zapadnog Balkana u njihovim nastojanjima da razviju i približe se standardima EU.

Čelnici institucija Evropske unije, uključujući predsjednika Evropskog vijeća Charlesa Michela i predsjednicu Evropske komisije Ursulu von der Leyen, također su učestvovali na samitima Berlinskog procesa.

Berlinski proces je započeo kao ideja bivše njemačke kancelarke Angele Merkel. Ali njen nasljednik, Olaf Scholz, odlučio je da ovaj proces zadrži kao prioritet. Bio je domaćin i organizator samita na kojem je potpisano nekoliko ključnih sporazuma između šest zemalja Zapadnog Balkana.

Deklaracije premijera Albanije Edija Rame, koji će biti i domaćin narednog samita Berlinskog procesa, mnoge diplomate u EU vide kao priliku za “pošten izlaz”.

Prema njihovim riječima, tri zemlje potpisnice Otvorenog Balkana moći će da kažu da ta ideja “nije bila uzaludna” i da će “prosperirati Berlinski proces”.

U međuvremenu će, kako kažu diplomate, biti ukinut pritisak na Kosovo, Crnu Goru i Bosnu i Hercegovinu da se uključe u proces u koji do sada nisu ulazili.

Na Kosovu su sve vlade bile protiv Otvorenog Balkana, dok je u Bosni i Hercegovini bilo unutrašnjih nesuglasica, zbog kojih država nije mogla da se pridruži.

Protiv toga je bila i prethodna vlast Crne Gore, dok su pobjednici junskih izbora izrazili spremnost da razmotre učešće na Otvorenom Balkanu. Međutim, čak iu Crnoj Gori ovo pitanje je stvorilo podjele u unutrašnjem političkom spektru.